Friday, October 24, 2008

Article from Sir, Samuel Kham Peek

NGEINA IN MINAM KEM

Leitung ah minam khempeuh in ngeina kinei ciat hi. Tua ngeina in
minam hihna(Identity) a lakkhia ahi hi. Minam khat le khat pen pau le
haam, nek le dawn kibatlohna sangin ngeina(Culture) kibatlohna tawh
haksatna le buaina om thei zaw hi. Ngeina i cih pen a zaipi khat hi
in, i gen khiat theih pak dingin i pu ipate khang pek pan hong pai
suksuk, i luah suksuk thu hi a, i biakna zong tawh a tonkhawm den ci
leng kikhiallo ding hi. I pu ipate ngeina i cihcih pen zong i
ngeina(Dawi biakna) hi in, Tapidaw i suah khit teh a kizangthei nawn
lo pawl khat a om hangin a kipaikhia theilo pawl khat mah om thei
veve hi. Gtn: I dawi biakna ah dawithoihna vante, aite,phuisamnate,
Ton le gal aih sa aihte etc.. kizang thei nawn lo suak hi. A hi
zongin sa kigawh, Tukzukhol, Itna ankuang umkhopna, i Zola sak, leh i
Zongeina puante tawh lasa khawm a Pasian a kiphat thei lua cihna hi.

I Zongeina tampite sung pan i thupi ngaihsut le i limzat mahmah
khat ahi Zongeina Khuado Pawi pen tuni ciang dong a munmun a gamgam
ah nopcitak i bawl thei ciat hi. A beisa hun a kineih zawh ngei loh a
khatveina Zomi bup Khuado Pawipi 2008, Kawlpi-ZBCM huang sungah
nasiatak i bawl zawh manin lungdam huai mahmah hi. Hih tungtang ah
kumpi lamte zong tawh kilawmtatna leh i minam ngeina hong theihpihna
hun khat hipah ahih manin, mailam ah i kalsuan zia ding zong tampi
nuamtuam pah ding hi mawk hi. Tua banah US pan Washington
Innkuan,Flrida, ,UK,Norway, Denmar,Germany, Malaysia, Singapore, New
Delhi,Aizawl Zomi innkuante in zong a munmun ah i bawl zihziah manin
lungdam huai sem hi. Hih bangin i ngeinate i bawl ciangin inau i tate
khangsawnte a theisak kisuak bek tham loin, minam dangte lakah minam
kician ngeina kician anei i hihna a pulaklak suak hi hang. Ngeina in
minam kem ahih manin, i ngeina i thupitsak lai teng minam manthang
ngei lo ding hi hang.

Hih i Zongeina Khuado pawi i cih pen i pu pate in anlak khit a Topa
tungah Lungdamkohna uh hi in a thupi mahmah khat hi mawk hi. Tua manin
tuhun Zomi bupin zong Topa tungah lungdamkohna hunpi khat bangin i
neih zawh lai ding thupi mahmah ding hi. I Kawlgam ah kumpite le minam
dangte in hong theihna pen Zomi namni bek hisak nawn loin i ngeina
taktak Khuado pawi tawh i lahkhiat zawh lai ding kisam mahmah hi. Zo
minam ni pen ngeina hi loin gam suahtakna ni suak mawk hi. Tua hi in
ngeina a awlmawh lo(thusimlo) te pen mi kician suak ngei lo ding a,
ngeina thei cian in a kemcing pa/nu pen minam kician leh minam
manthang ngei lo ding hi. Ngeina(Culture) in minam(Tribes) kem cing
hi.

Tukum a khatveina i Zongeina Zomibup Khuado Pawi 2008, Kawlpi in
leitung bup Zomite lungsim hong lawng mahmah ahih manin, mai kum ah
zong kipumkhat semsem in a thupi , a tangzai zaw a i bawl zawh na ding
Z-Zomite hanlung ciam Khangto diam... ci in Ngeina tawh i minam
kemcing ni.


Deihsakna tawh,

Tongsan Pu(Sia Khampeek)
====================================================

Minam leh Gam Khantohna ding Thusim: Leitung ah minam khat le gam khangto te i et ciangin a hang tampite sung pan a thupi mahmah anuai a thusim nam 5 om hamtang hi. 1. Pasian kihtakna: Mihingte Pasian pan kipan i hi manin PS i zahtak (or) kihtak ding ahi hi. A khangto gamte ahi, USA,England, Norway,Sweden, Germany,Denmark etc.. gamte bang Christian gam vive hi uh a, nasiatak khangto pah mawk uh hi.Hih nisuahna gam lamte pen Pasian kihta uh ahih manin mihing gen loh ganhing zawhngeu le Ui nangawn ta zahin thupi bawk mawk uh hi.Mihing pen mihing taktak mahin kimu uh a, kisimmawh cih peuh mah thei kha lo uh hi. Hih pen Pasian a itna , kihtakna taktak uh ahi hi. 2. Kipumkhatna: Hih nitumna gamte leh EU gam lam mikang namte pen Na khat peuhpeuh aituam vai cih bang nei thei lo uh hi. LST thak hun lai bangin nekhawm ,sem khawm leh kihuhtuah diamdiam cih lungsim puak in nei uh hi. Kideihsak ngait uh a, kihazatna lunsim cih peuh mah nei het lo uh hi. Kiphask het lo lai mawkin a mihopih zia mahmah uh nungak bang hi leh hong ngai kisa kha dek phial mawk hi. Zomite paunak, " nupang leh hausa thu" cih pen a ma kiangah kizang mahmah in, a neu pen naupangte na ngawn thupi sim in vai thupi khat peuh dong tangtang uh hi. A lain zaw, a neu zaw cih bang om sk loin, na khempeuh ah liangko kikim ding le mimal suahtakna(Human Right) thupisak pen uh hi. Tua pen kizakim ding or kipumkhjatna ding deihna bulpi hi mawk hi. 3. Thukizaktuahna: Tuhu pen i theihsa bangin Information Technology(IT) hun ahih manin thukizakna thupisak pen uh hi. Hih gam khangto te ah a sia a pha i sem kha zongin kisuakta zo ding hi peuh mah lo hi. Kamdang khati gen leng thukizaktuahna loin kikhangto lo cihna hi mawk hi.Zomite leitung kiu 4 ah i kizel a, i khua i tui le i gam i nam khantohna ding ngimna vive ahi hi. Thukizak tuahna om kei le i kizopnate kibuai mahmah ding a kisepnate deih bangin lawhcing zo mengmeng lo ding hi. Thukizakna tuamtuam te sung pan lai tawh nipisim Zomite thukizakna i Tongsan bng zong mundang a om Zosuan tate in kiphattuam pih mahmah ciat hi. Hih bek hi loin a dang nei zihziah zo lai leng ut huai mahmah sa ing. Thukizakna loin kikhangto thei lo hi. 4. Kikhalh siamna(Principle) : Hih pen mihing mimal khat ciat tung pan kipan hamtang ding thu hi. Kawlte in, "Kikhalh samna in mihing manphatna lak hi " ci zawzen uh a mansa mahmah ing. Gamkhangto te i gensa bangin kuama sawl kullo in mimal mahmah in kikhalh siamna nei ciat uh hi. Tua hangin cidam, thahat,pil, hau in khangto pah mawk hi. Hih pen Pasian deih khat zong ahih manin thupha ngah loh phamawh mawk uh hi. Ei Zomite zong kikhalh siamna i neih mateng kikhangto lo bek thamloin Pasian thupha i ngah zah ding kingah zo mahmah lo ding hi. 5. Hun zahtakna: gam khangtote in hun bek tawh nungta nasem uh a, nitha tawh nasem loin ahun(Nai) bek tawh nasem uh hi. Naepna ah khem/ zuau gen cih bang om thei lo hi. Nasem khat pen kineu muh thei loin kizahtak ciat mawk uh hi. nasem lote kineu muh zaw mahmah hi. Hun zahtakte kizahtak pahin maipha ngah uh hi. Tua manin " Hun in sum hi-Time is Money" cih pen kizang taktak mawk hi. Pasian mahmah in hun thupisak ahih manin na khempeuh hun neisak ciat in a hunhun in sem khai takpi hi. Tua hi in hun zahtakte Pasian zahtak hipah ahih manin thupha ngah loh phamawh hi. Tua ahih manin hih i gen khangtohna ding thusim nam 5 te pen mimal kim in i neih photphot ding kisam hi. Mimal khangto lopi in minamle gam khat khangto ngei tuan lo ding hi. Kumpi thuneite,pawlpi Siate,makaite in hong piak theih hi tuan lo hi. Zomi nang le kei(mimal) mahmah in hih i khantohna ding thusim nam 5 teng i zatsiam pah ding deihsakna tawh Tongsan pan kong hanthawn hi. Minam le gam khantohna ding a lunggulh, Tongsan Pu (Sia Khampeek)Norway

No comments: